Katarzyna Laskowska: Kryminolog będzie typował podejrzanych

Marta Gawina: Wszystko co zakazane, nieakceptowalne społecznie, patologiczne. Czy faktycznie taka jest kryminologia - czyli nowość na Uniwersytecie w Białymstoku?

Prof. Katarzyna Laskowska, z Zakładu Prawa Karnego i Kryminologii na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku: Kryminologia to nauka o przestępczości, przestępstwie i przestępcy, o objawach i przyczynach przestępczości i innych związanych z nią zjawiskach patologii społecznej oraz o ich zapobieganiu. Zajmuje się ona badaniem form przestępczości czyli jakiego rodzaju przestępstwa są popełniane, ich dynamiką, czyli ustalaniem zmian ilościowych w przestępczości, geografią kryminalną, czyli badaniem, w których częściach kraju stwierdza się najwięcej lub najmniej przestępstw, sposobami popełniania przestępstw, organizacją świata przestępczego.

Kryminologia przekazuje wiedzę o patologiach społecznych, przestępstwie jako pewnej szczególnej formie zachowania dewiacyjnego, przestępczości jako negatywnym zjawisku społecznym, sprawcy przestępstwa, ofierze przestępstwa, instytucjach kontroli państwowej (organy i prawo) i mechanizmach kontroli społecznej.

Czym na co dzień zajmuje się kryminolog?

- Poznaje, interpretuje i diagnozuje czyny zabronione przez prawo na przykład przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, mieniu, przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, wolności, środowisku, itd. Bada różne kategorie przestępczości na przykład zorganizowaną, kryminalną narkotykową, ekonomiczną, transgraniczną, korupcyjną, nieletnich, cudzoziemców, komputerową, terrorystyczną, a także patologie społeczne np. alkoholizm, narkomania, prostytucja, sekty, przemoc. Ustala ich przyczyny oraz proponuje sposoby przeciwdziałania im.

Czy często ma kontakt z przestępcami? Czy tworzy na przykład portrety psychologiczne sprawcy?

- Jeśli kryminolog zostanie zatrudniony w organach ścigania, to naturalnie będzie to część jego pracy. W zależności od wydziału, w którym będzie pracował, może uczestniczyć w tworzeniu portretów psychologicznych sprawcy (tym zajmuje się głównie kryminalistyk, ale my na kierunku kryminologia proponujemy również przedmioty kryminalistyczne). W ramach prowadzenia czynności dochodzeniowo-śledczych będzie typował podejrzanych, ustalał sprawców przestępstwa, motywy ich działania, okoliczności dokonania czynu, itd.

Czy trzeba mieć mocną psychikę, by wykonywać ten zawód?

- Do pracy z przestępcami, jednostkami patologicznymi lub na ich rzecz, z pewnością, niezbędne są odpowiednie predyspozycje intelektualne i psychiczne. Kryminolog powinien wykorzystać zdobytą wiedzę do analizowania i rozstrzygania konkretnych problemów praktycznych. Musi znać regulacje, głównie z zakresu prawa karnego, materialnego, procesowego i wykonawczego, prawa wykroczeń. Być odpornym na stres w pracy z przestępcami, jednocześnie wykazywać empatię wobec osób pokrzywdzonych. Kryminolog musi umieć opracowywać założenia programów w zakresie zapobiegania przestępczości oraz patologiom społecznym w aspekcie kryminologicznym, kryminalistycznym i wiktymologicznym. Ma podstawową wiedzę o wieloaspektowych, biologiczno-psychologiczno-społecznych podstawach zachowania człowieka i konsekwencjach zachowań jednostki.

Czy kobiety radzą sobie z tym zawodem równie dobrze jak mężczyźni?

- Płeć nie ma tu żadnego znaczenia.

Gdzie absolwenci kryminologii znajdą zatrudnienie?

- Kryminologia jest nauką o charakterze interdyscyplinarnym. Na swoje potrzeby wykorzystuje wiedzę i umiejętności z różnych dziedzin nauk, w tym takich jak: socjologia, psychologia, psychiatria, wiktymologia, pedagogika, kryminalistyka, statystyka, prawo. Tym atutem zainteresowane są organy państwowe powołane do przeciwdziałania i zwalczania przestępczości oraz innych patologii społecznych poszukujące pracowników posiadających wiedzę interdyscyplinarną z tego zakresu. Absolwenci mogą podjąć zatrudnienie m.in. w organach ścigania i wymiaru sprawiedliwości (np. Policja, Straż Graniczna, Służba Celna, ABW, CBA, Służba Więzienna), instytucjach rządowych i samorządowych, sektorze bezpieczeństwa prywatnego, organizacjach społecznych.

Na razie tylko Uniwersytet Gdański kształci specjalistów od kryminologii na studiach I stopnia. Teraz dołączy do niego UwB. Dlaczego właśnie stawiacie na ten kierunek studiów?

- Jest naszą odpowiedzią na zapotrzebowania płynące, zarówno od przyszłych studentów (aktualnie dużym zainteresowaniem cieszy się ten kierunek, czego dowodem jest przeprowadzona w 2013 roku rekrutacja na Uniwersytecie Gdańskim, podczas której aż 43,9 kandydata było chętnych na jedno miejsce), jak też i rynku pracy. Obecnie poszukuje on osób posiadających tak gruntowne wykształcenie w tym zakresie.

Skąd takie zapotrzebowanie?

- W związku z rozwojem klasycznych form przestępczości oraz patologii społecznych, a także wraz z pojawianiem się ich nowych przejawów, organy i instytucje będą wykazywały coraz większe zainteresowanie pozyskiwaniem specjalistów. Chodzi tu głównie o organy ścigania, instytucje samorządowe, a także przedsiębiorstwa, które będą poszukiwały w przyszłości wykwalifikowanej kadry, posiadającej profesjonalną wiedzę pozwalającą na efektywne rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie różnych przejawów przestępczości. Jest to związane z tym, że państwo musi nadążać za trendami w przestępczości i odpowiednio na nie reagować. Przechodzenie dziś przestępców zorganizowanych z przestępczości kryminalnej (bandyckiej) do przestępczości gospodarczej oraz (z brudnymi pieniędzmi) do legalnej gospodarki, czy działania przestępców komputerowych, cyberterrorystów, przestępców naruszających interesy finansowe Unii Europejskiej wymagają skutecznego przeciwdziałania i zwalczania.

Ponadto, Wydział Prawa posiada wykwalifikowaną kadrę, którą na tym kierunku stanowić będą m.in. pracownicy naukowo-dydaktyczni Katedry Prawa Karnego Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, którzy posiadają bogaty dorobek naukowy z zakresu badań kryminologicznych. W ramach zajęć wykorzystają oni wiedzę z zakresu nauk penalnych i doświadczenie uzyskane podczas realizacji szeregu kryminologicznych projektów badawczych, dotyczących szeroko pojętego bezpieczeństwa państwa.

Czy znajdą się chętni na taką specjalność wśród tegorocznych maturzystów?

- Aktualnie istnieje duże zainteresowanie wśród absolwentów szkół średnich zdobywaniem wiedzy w zakresie szeroko rozumianej kryminologii. Interdyscyplinarność kształcenia na kierunku Kryminologia zapewnia jego absolwentom szeroki zakres wiedzy i umiejętności pozwalający na dynamiczne dostosowanie się do zmieniających się potrzeb rynku pracy. Kierunek umożliwia również nabycie przez absolwentów kompetencji praktycznych niezbędnych do wykonywania pracy zawodowej.