Jakub Szretter, partyzant z Puszczy Białowieskiej

Nie znamy dokładnej daty jego urodzin. Wiemy tylko, że było to w 1771 roku w Hajnowszczyźnie, czyli obecnej Hajnówce. Jakub Szretter zapisał się w historii Puszczy Białowieskiej jako jeden z głównych organizatorów partyzantki w czasie powstania 1831 roku.

Jakub Szretter pochodził z rodziny szlacheckiej. Nauki pobierał w Białymstoku. W 1794 roku wziął udział w powstaniu kościuszkowskim. Nominację na dowódcę straży świetliczańskiej w Puszczy otrzymał prawdopodobnie w początku XIX wieku. W tym czasie ożenił się z Anną Krauzówną, z którą miał ośmiu synów i czterech córek.

Jakub z podległymi mu strzelcami białowieskimi wziął też udział w wojnie 1812 roku. Walczył po stronie Napoleona, rany pod Wołkowyskiem, trafił do niewoli rosyjskiej.

Gdy wybuchło powstanie w 1831 roku Szretter miał 60 lat, ale z zapałem zaczął werbować ochotników. Przy boku ojca stanęli synowie Antoni, Piotr, Jan, Józef i Paweł. Główną bazę powstańczą ulokowano w uroczysku Podcerkiew.

21 kwietnia Jakub Szretter spotkał się w Królowym Moście z Karolem Niemcewiczem. Tydzień później nadleśny Puszczy Eugeniusz de Ronka rozkazał synowi Szrettera Antoniemu, by razem z podwładnymi przybył do Białowieży.

Działania powstańcze rozpoczęły się 3 maja. Czynny udział brał w nich Jakub Szretter z synami. 9 maja moskiewscy ułani i kozacy napadli na dwór Szrettera w Świetliczysku, ale wraz z synami i strzelcami pokonał napastników.

13 maja Jakub Szretter z 40 strzelcami napadł na gościńcu z Prużany do Grodna na oddział ułanów litewskich. Powstańcy zabili oficera, 17 żołnierzy i zabrali kilkanaście furgonów. 14 i 17 maja oddziały dowodzone przez Antoniego Szrettera stoczyły dwie zwycięskie potyczki z wojskami rosyjskimi pod Halenami.
22 maja Rosjanie spalili dwór w Świetliczyskach, który po rozbiciu obozu w Podcerkwi był główną kwaterą powstańców. Wkrótce z ambon ogłoszono ukaz carski, obwieszczający, iż za głowę każdego z walczących Szretterów jest nagroda 1000 rubli.

23 maja pod Hajnowszczyzną doszło do bitwy Rosjan z podążającym dla poparcia powstańców na Litwie oddziałem gen. D. Chłapowskiego, który wyszedł z niej zwycięsko. Generał udał się do Berezowa, a potem przez Narewkę do Masiewa. Tam przyłączył się do niego E. de Ronka z częścią swych strzelców. Reszta powstańców (około 100 ludzi) została w Puszczy, a dowodził nimi Jakub Szretter.

Szretterowie wraz z innymi powstańcami dołączyli 27 lipca do oddziału gen. H. Dembińskiego, który przeprawiał się przez Puszczę. Po połączeniu się z oddziałem S. Różyckiego, powstańcy dwa dni później opuścili Puszczę.

Szretterowie uczestniczyli jeszcze w walkach powstańców słonimskich. W bitwie pod Zadworzem Jakub został ranny w nogę. W sierpniu Szretterowie razem z gen. Dembińskim dotarli do Warszawy. Jakub trafił do 3. pułku strzelców pieszych i został porucznikiem. On i jego synowie - Jan, Antoni i Piotr odznaczeni zostali złotymi krzyżami Virtuti Militari.

Po upadku Warszawy Szretterowie przedarli się do Prus, a stąd w 1832 roku do Francji. Niestety, Józef zginął w trakcie przedzierania się do Prus, Paweł zaś dostał się do niewoli i został zesłany na Sybir. W 1832 roku majątek Szretterów w Puszczy został skonfiskowany.

Na emigracji Szretterowie aktywnie uczestniczyli w życiu politycznym i kulturalnym. Piotr napisał pracę pt. "Rys historyczny powstania w puszczy białowieskiej w roku 1831".