W drugiej połowie XIX w. trzy stawy zostały zagospodarowane. Ale do ostatniej dekady XIX w. największy staw pałacowy trwał jako nieużytek, przynosząc miastu wstyd. Wielokrotnie na przestrzeni lat podnoszono konieczność zasypania zbiornika wodnego. W dostępnych dziś opracowaniach historycznych możemy znaleźć informację, że doszło do tego dopiero w 1896 r., a w miejscu zlikwidowanego stawu powstał pierwszy białostocki park miejski, zaprojektowany przez warszawskiego architekta zieleni - Walerego Kronenberga. Nowe źródła poświadczają jednak, że nasz najstarszy park ma wcześniejszą metrykę i bardziej złożone początki.
Już w 1863 r. planowano wszystkie pałacowe akweny przeznaczyć na bulwary. W 1880 r. zakładano budowę bulwarów na obszarze wyschniętych stawów przy ul. Kilińskiego oraz po zachodniej stronie największego pałacowego stawu, w przestrzeni ograniczonej brzegiem tego akwenu i ul. Teatralną (dziś Mickiewicza). Sprawa bulwarów przy ul. Kilińskiego nigdy nie wyszła poza fazę projektową.
Pomysł rekultywacji terenów wokół wielkiego stawu zaczęto realizować pod koniec 1886 r. Na łamach "Kraju" Franciszek Gliński informował: "z porządków miejskich wspomnieć tu muszę, iż niezbyt dawno przystąpiono nareszcie do przedwstępnych robót około oczyszczania i pogłębiania stawu miejskiego, owego źródła wszelakich chorób zaraźliwych, ustawicznie nieszczęśliwy gród nasz trapiących". Niewątpliwie były one częścią opracowanego w 1887 r. kolejnego planu perspektywicznego rozwoju miasta, także zawierającego pomysł usytuowania parku między stawem a ul. Teatralną. Jednak w lutym 1887 r. Gliński pisał, że "już, już cieszyliśmy się, iż raz przecie sławetny staw nasz oczyszczony należycie będzie i choć na czas pewien przynajmniej zarażać powietrze w mieście całem miazmatami swemi przestanie, gdy naraz dzięki czyimś staraniom departament medyczny nadesłał do zarządu miejskiego ad hocu myślnie opracowaną instrukcyę, ściśle zastosowanie się do której okazało się z wielu względów niemożliwem."
Na realizację koncepcji budowy pierwszego parku miejskiego nie trzeba było jednak długo czekać. Prace zainicjowano już w 1889 r. O szczegółach donosił inny korespondent "Kraju", piszący pod pseudonimem P. Q. R.: "Mówiąc o zdrowotności miastanie mogę nie wspomnieć o tem, iż z przyszłą wiosną [1890 r.] będziemy nareszcie mieli park miejski. Zarząd miasta zawarł w tym celu umowę z ogrodnikiem warszawskim p. Walerym Kronenbergiem, który według przygotowanego przez się i zatwierdzonego przez dumę planu, zobowiązał się kosztem czterech tysięcy rubli zasadzić do lata roku przyszłego na wyznaczonym na ten cel gruncie miejskim, nad stawem, obok instytutu panien, parę tysięcy drzew i krzewów, urządzić klomby, trawniki itd."
A więc nasz Park Stary, a przynajmniej jego zachodnia część, powstał o sześć lat wcześniej niż dotychczas przypuszczano! 20 kwietnia 1890 r. ten sam korespondent pisał, że zakończoną w wyniku wyborów z tego roku kadencję prezydenta Franciszka Malinowskiego wieńczy m.in. "urządzony obecnie przez warszawskiego ogrodnika p. Kronenberga śliczny ogród miejski". Z kolei w 1891 r. Franciszek Gliński donosił do "Kraju", że doroczna zabawa na rzecz Towarzystwa Dobroczynności "ma się odbyć w ogrodzie miejskim, który nie jest jeszcze dla średniego ogółu otwarty, codziennie, jednak zwabia liczną publiczność, podziwiającą gust i skromność zarazem w urządzeniu trawników i klombów, z inicjatywy byłego prezydenta miasta, p. Malinowskiego, a dzięki umiejętności i poczuciu piękna p. W. Kronenberga, ogrodnika z Warszawy, powstałych".
Ów park funkcjonował przez kolejnych kilka lat w bezpośrednim sąsiedztwie wciąż istniejącego stawu pałacowego. Dopiero w 1896 r. pozostałą część stawu poddano osuszeniu, a powstały w ten sposób teren przeznaczono na poszerzenie parku przy ul. Teatralnej. W kontekście realizacji z 1890 r. fakt, że budowa kolejnego zieleńca została zlecona Waleremu Kronenbergowi, nabiera zupełnie nowego znaczenia. Warszawski projektant po prostu rozszerzył swe wcześniejsze dzieło.
Podsumowując - obecny "Park Stary", nazwany w 1919 r. imieniem Księcia Józefa Poniatowskiego, powstał w dwóch etapach, obu realizowanych przez Walerego Kronenberga. Pierwszy przypadł na latach 1889-1890, drugi zaś na lata 1896-1897. Nasz Park Stary ma więc już 124 lata!
Czytaj e-wydanie »Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
