Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Wojenne nekropolie sprzed stu lat opisane. Po raz pierwszy

Julita Januszkiewicz
Cmentarz wojenny żołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej w Lesie Zwierzynieckim. Obecnie pod siedzibą Radia Białystok. Fotografia pochodzi  z 1916 roku
Cmentarz wojenny żołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej w Lesie Zwierzynieckim. Obecnie pod siedzibą Radia Białystok. Fotografia pochodzi z 1916 roku Muzeum Historyczne w Białymstoku
Łącznie spoczywa na nich ponad 2 tysiące żołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej. Wkrótce ukaże się książka o białostockich cmentarzach z czasów I wojny światowej.

W Białymstoku po cmentarzach z I wojny niewiele się ostało. Być może jednak uda się ustalić część nazwisk pochowanych tam żołnierzy - sądzi dr Małgorzata Karczewska, archeolog z Ośrodka Badań Europy Środkowo-Wschodniej. Jako pierwsza zajęła się tematem cmentarzy z tego okresu. Dzięki temu miłośnicy historii regionalnej dowiedzą się, ile jest takich miejsc w naszym mieście.

- Spoczywają na nich żołnierze zaborczych armii. Ale należy pamiętać, że na frontach I wojny walczyli i ginęli także Polacy. Więc to też nasza wojna - zwraca uwagę Małgorzata Karczewska.

Przypomina, że walczyło w niej aż pół miliona Polaków.

W Białymstoku pierwsze sygnały zwiastujące konflikt miały miejsce tuż po 1 sierpnia 1914 roku, kiedy Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji. W centralnych punktach miasta wisiały duże afisze z napisami „Wojna z Giermanjej”. Pojawiła się więc informacja o mobilizacji, którą przeprowadzała komenda uzupełnień. Jej biuro mieściło się przy Nowo Szosowej 20 (dziś Dąbrowskiego) w okazałej kamienicy Szymona Pisara.

- Białostoczanie zmobilizowani latem 1914 roku zostali wcieleni do rosyjskiej 2. Armii „Narew” dowodzonej przez gen. Aleksandra Samsonowa. Sformowane z nich oddziały zostały skierowane na pozycje nadnarwiańskie. Miały brać udział w działaniach na terenie Prus Wschodnich, w tym w wielkiej bitwie pod Tannenbergiem - opowiada dr Karczewska. - Wkrótce do Białegostoku zaczęły przyjeżdżać pociągi sanitarne z żołnierzami rannymi w tej bitwie.

Książka „Białostockie cmentarze z czasów I wojny światowej. Historia i stan obecny” ukaże się już pod koniec wakacji. Będzie to możliwe w ramach naukowego projektu finansowanego przez Komisję Europejską oraz ministerstwo kultury. Badania to efekt długich poszukiwań autorki w niemieckich archiwach.

- Ciągle mówiono, że wszystkie dokumenty zostały zniszczone. Faktycznie, w maju 1945 roku w Hamburgu spłonęło wielkie archiwum dotyczące cmentarzy z I wojny światowej. Ale przetrwały różne kopie i sporo innych dokumentów. Na szczęście zachowało się wiele materiałów dotyczących naszego miasta. I dlatego uda się napisać tę książkę - cieszy się Karczewska.

Trudniej jest zdobyć dokumenty rosyjskie z okresu konfliktu w latach 1914 - 1918 . Niewiele ich zachowało się w naszych, podlaskich archiwach. - Według dokumentów archiwalnych na białostockich cmentarzach spoczywa 508 żołnierzy armii niemieckiej, 1984 żołnierzy armii rosyjskiej oraz jeden żołnierz armii austriackiej. Należy jednak pamiętać, że każda z tych formacji była wielonarodowa - podkreśla Karczewska.

W Białymstoku żołnierze polegli i zmarli od ran w czasach I wojny światowej byli chowani w kilku miejscach: na cmentarzu wojennym w Lesie Zwierzynieckim (na jego części znajduje się siedziba Radia Białystok), ewangelickim na Wygodzie oraz przy ul. Młynowej. Żołnierzy grzebano także na nekropolii katolicko-prawosławnej w Starosielcach (mogiła nadal jest zadbana).

- Wygląd miejsc pamięci w Białymstoku, podobnie jak innych na froncie wschodnim został starannie zaplanowany. Rozpoznanie oraz ewidencja tych miejsc już od sierpnia 1915 roku to był obowiązek specjalnie powołanego oddziału. Działał on przy Inspekcji Etapowej 10. armii niemieckiej w Białymstoku - mówi dr Karczewska.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na poranny.pl Kurier Poranny