Spis treści
Tykocińska synagoga
Wielka Synagoga w Tykocinie została zbudowana w 1642 roku. Usytuowana jest w sąsiedztwie Małego Rynku. Przed wiekami była znanym ośrodkiem myśli judaistycznej obejmującym swym zasięgiem nie tylko Podlasie, ale też Mazowsze i Litwę.
Zobacz jak wygląda piękne wnętrze synagogi i jej wyjątkowa fasada po remoncie z 2019 roku, ale też zdjęcia archiwalne:
Obecnie pełni rolę muzeum. Zabytek jest ogólnie dostępny. W głównej sali modlitewnej prezentowane są m.in.:
- zabytkowe zwoje Tory nakryte koroną,
- tasy, tałesy, księgi,
- tefiliny, chanukije,
- menory, besaminki.
Rys historyczny
Tradycja synagogi w Tykocinie sięga lat 20. XVI wieku. Obecną świątynię zbudowano w 1642 roku.
- W XVIII wieku do narożnika dobudowano niską wieżę, która pierwotnie służyła jako więzienie dla Żydów
- W latach 40. XIX w. synagoga przeszła gruntowny remont
- W XVII i XVIII w. - wielki żydowski ośrodek intelektualny. Działało tu wielu znanych, szanowanych rabinów i talmudystów
- Podczas II wojny światowej, w 1941 hitlerowcy zdewastowali i ograbili wnętrze synagogi i urządzili w niej magazyny
- W 1965 w synagodze wybuchł pożar, spłonęła unikalna biblioteka i archiwa (cudem uratowane księgi wyrzucono do rzeki)
- W latach 1974-1978 przeprowadzono gruntowny remont i konserwację synagogi
- Od 1977 stanowi siedzibę Muzeum Kultury Żydowskiej w Tykocinie z bogatą ekspozycję
W roku 2019 zakończyła się renowacja synagogi w Tykocinie, po której świątynia nabrała nowego blasku.
Ewenement w skali kraju i Europy
Wielka Synagoga jest drugą co do wielkości świątynią żydowską w Polsce. Data budowy - koniec pierwszej połowy XVII w. - stawia ją również w gronie najstarszych. Synagoga w Tykocinie jest również jedną z najlepiej zachowanych tego typu budynków w kraju (obok Synagogi Staromiejskiej w Rzeszowie czy synagogi z podkarpackiego Łańcuta).
Jeśli chodzi o europejskie synagogi wybudowane w XVII wieku to Wieka Synagoga zaliczana jest do najlepiej zachowanych na kontynencie.
Architektura budowli
Renesansowo-barokowa murowana synagoga wykonana jest z cegły (otynkowana), wzniesiono ją na planie kwadratu o wymiarach 18 na 18 metrów, w stylu barokowym i licznymi elementami późnorenesansowymi. Według niektórych źródeł wzorowana jest na warownej synagodze z Pińska z 1640.
Synagoga jest obecnie przykryta wysokim łamanym dachem z czerwonej dachówki. Z trzech stron przylegają niskie przybudówki – niegdyś sklepiki, domy nauki, przedsionki oraz babińce, z których kobiety mogły obserwować modły przez zakratowane okienka. Przy jednym z narożników dobudowano niską, charakterystyczną dla budowli wieżę.
Synagoga w Orli jest zamknięta, ale właściciel stara się o remont
Wnętrze
Wewnątrz głównej sali modlitewnej sięgającej 9 metrów wysokości znajduje się popularne w polskich synagogach sklepienie dziewięciopolowe. Ściany i filary pokryte są fragmentami XIX-wiecznej polichromii z motywem ornamentów roślinnych i wersetów z Tory. Na ścianie wschodniej znajduje się rzeźbiony w kamieniu Aron ha-kodesz z wnęką do przechowywania zwojów Tory.
W jej centralnym punkcie znajduje się bima, opierająca się na czterech filarach z bogatą renesansową dekoracją zakończonych baldachimem stanowiącym strop, wewnątrz której znajduje się szulham. Sala ma obniżoną posadzkę nawiązującą do słów psalmu:
„Z głębokości wołam do ciebie, Panie!”
Synagoga jest obiektem, który stanowi wartość zabytkową. Została ona wpisana do krajowego rejestru zabytków nieruchomych pod numerem 81 w dniu 24 stycznia 1957 roku.
Tykocin - perła regionu
Tykocin było niegdyś tętniącym życiem miastem, sercem kultury i nauki Talmudu. Obecnie to żelazny punkt na turystycznej mapie Podlaskiego. Miejscowość ma 1000 - letnią tradycję, znajduje się tu ponad 100 obiektów zabytkowych, stanowi też najstarszy zespół urbanistyczny historycznego Podlasia z zachowanym układem charakterystycznym dla miasteczka żydowskiego.
Zobacz jak wygląda piękne wnętrze synagogi i jej wyjątkowa fasada po remoncie z 2019 roku, ale też zdjęcia archiwalne:
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa do rejestru zabytków nieruchomych wpisane są m.in.:
- kaplica pw. św. Elżbiety, 1771–1790,
- klasztor, 1771–1790,
- kościół pw. Świętej Trójcy (1742–1749)
- dawny klasztor i seminarium, obecnie plebania, 1741–1750,
- synagoga „duża”, 1642 r.,
- synagoga „mała”, IV ćw. XVIII w.
- alumnat wojskowy z lat 1634–1638,
- pomnik Stefana Czarnieckiego z 1763 roku.
Malowniczy, przepełniony historią Tykocin i Wielką Synagogę warto odwiedzić!
Burze nad całą Polską
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?