Rok 1913 pod znakiem polowań i odkryć naukowych

Najważniejszym wydarzeniem 1913 roku było bezsprzecznie polowanie w Puszczy Białowieskiej księcia Monako Alberta I Grimaldi. Gościł on tutaj w dniach 29-31 stycznia, na osobiste zaproszenie cara Mikołaja II. W Puszczy upolował dwa żubry, cztery jelenie i jednego dzika. Było to już ostanie carskie polowanie reprezentacyjne, z udziałem głowy państwa.

Innym ważnym myśliwym, który odwiedził białowieskie lasy, był wielki książę Mikołaj Mikołajewicz. Polował on jesienią przez ponad dwa tygodnie. Ustrzelił wówczas swego trzechsetnego dzika, który ważył 197 kg. W Białowieży księciu towarzyszyła księżna Anastazja Mikołajewna.

Wizytę w Białowieży złożył też gubernator grodzieński Piotr M. Bojarski. Przebywał on tutaj w dniach 12-14 maja. Po zwiedzeniu Puszczy Białowieskiej udał się samochodem do Bielska Podlaskiego.

W 1913 roku zarząd Puszczy Białowieskiej przystąpił do organizacji muzeum przyrodniczo-łowieckiego, które zostało umieszczone w siedzibie zarządu, znajdującej się na terenie obecnego Parku Dyrekcyjnego w Białowieży. Prace te ukończono w lipcu 1914 roku. Muzeum posiadało bogate zbiory biologiczne. Szczególnie rozbudowany był dział łowiecki (zwierzęta łowne, trofea myśliwskie). W sierpniu 1915 roku większość zbiorów muzealnych została ewakuowana do Moskwy; w czasie rewolucji bolszewickiej zostały one rozproszone bądź zniszczone.

Jak każdego roku, w puszczy przyszły na świat nowe żubry, a wśród nich - żubrzyca Bilma, która w 1916 roku, za pośrednictwem firmy Hagenbecka, została wysłana do ogrodu zoologicznego w Sztokholmie. 2 kwietnia 1935 roku Bilmę przywieziono z powrotem do Białowieży. Kilka lat wcześniej urodziła ona Björnsena. Żubr ten zginął w słynnej walce z Borussem, stoczonej w lipcu 1935 roku w Puszczy Białowieskiej.

W 1913 roku z Białowieży wysłano cztery żubry do carskiego łowiska na Krymie (tzw. Krymskaja Ochota). Żubry tutaj rozmnożyły się i w 1917 roku było ich dziewięć sztuk. Stado to zostało wybite przez kłusowników w latach 1917-1919. Na Krym pojechali także trzej puszczańscy jegrzy - Siedun, Borysiewicz i Filipczuk, których przyjęto do tamtejszej stałej służby łowieckiej.

A jeśli już jesteśmy przy żubrach, to warto wspomnieć również o żubrze-byku nabytym w Puszczy Białowieskiej w 1905 roku przez zwierzyniec w Pilawinie. Żubr ten okazał się zwierzęciem bardzo złośliwym, nie nadającym się do hodowli. W końcu hrabia Józef Potocki zezwolił na odstrzał żubra Walterowi Winans'owi, słynnemu amerykańskiemu myśliwemu i sportsmenowi. Żubr padł 26 września 1913 roku.

Rok 1913 zapisał się także na polu odkryć naukowych w Puszczy Białowieskiej. Rosyjski zoolog Aleksander K. Mordwiłko złowił na tym terenie okaz nieznanego gatunku rzęsorka, którego Siergiej I. Ogniew w 1921 roku opisał jako nowy gatunek - Neomys soricoides. Dwa okazy tego gatunku złowiono również w dniu 19 września 1946 roku w oddziale 223 Puszczy. Jan J. Karpiński nadał temu gatunkowi polską nazwę: rzęsorek białowieski. Niestety, późniejsze badania nie potwierdziły, że jest to odrębny gatunek.

Puszcza Białowieska w początku XX wieku była już popularyzowana w innych regionach naszego kraju. Dużo w tym kierunku czyniło Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Odnotujmy zatem, że 18 listopada 1913 roku w czasie posiedzenia Zarządu Oddziału PTK w Częstochowie, jego członek Jan Wróblewski wygłosił pogadankę o Białowieży, urozmaiconą pokazem przeźroczy.

Z materiałów zachowanych w miejscowej parafii prawosławnej pw. Św. Mikołaja Cudotwórcy wiemy, że w 1913 roku w Białowieży urodziło się 124 dzieci, a zmarły 53 osoby. Udzielono też 28 ślubów.