Nowy eksponat na wystawie antropologicznej „Śladami naszych przodków”. To naturalnych rozmiarów neandertalczyk!

- Rekonstrukcję modelu hominida wykonała firma „Kamyk” z Ostrowca Świętokrzyskiego, na podstawie odlewu czaszki neandertalczyka (ok. 40-letniego mężczyzny, żyjącego ok. 60 000 lat temu) odkrytej wraz z niemal kompletnym szkieletem postkranialnym przez A. i J. Bouyssomie oraz J. Bonnevala w 1908 roku w jaskini La Chapelle-aux Saints (Francja) – opowiada dr Anna Matwiejuk, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego im. Profesora Andrzeja Myrchy.

Każdy szczegół rekonstrukcji na etapie prototypu był konsultowany ze specjalistami (antropologami) z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po wykonaniu prototypu w materiałach plastycznych, powstała forma silikonowa, w której później odlany został model.

- W silikonową skórę zostały implantowane włosy, jeden po drugim - zapewnia Piotr Menducki, właściciel firmy „Kamyk”, absolwent Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego. - Osoby spostrzegawcze z pewnością zauważą, że nasz neandertalczyk ma włosy nawet w nosie! Zmarszczki wokół oczu odwzorowują zmarszczki Brada Pitta. Na rękach widać nabrzmiałe żyły, a dłonie zostały odlane z formy pobranej z rąk współczesnego mechanika samochodowego, który nie boi się pracy nawet w mroźne dni. Ubiór wykonany został ze skóry jelenia szlachetnego oraz dzika, a buty z futra sarny.

Neandertalczyków cechowała krępa budowa ciała i wzrost około 160 cm. Budowa ciała stanowiła ewolucyjną adaptację do zimnych i suchych środowisk. Charakterystyczne były silnie rozwinięte wały nadoczodołowe i szeroki, duży nos, większa głowa bez wystającej brody.

- Neandertalczycy żyli w okresie między ok. 400 000 a ok. 24 500 lat temu, czyli podczas ostatniej epoki lodowcowej i zamieszkiwali większość Europy, a także Bliski Wschód, Azję Zachodnią i Azję Wschodnią – co dokumentują odkrycia w jaskini Denisowa w Górach Ałtaj na Syberii - zapewnia dr Anna Matwiejuk. - Również na terenie Polski żyli neandertalczycy. Większość znanych w Polsce stanowisk związanych z neandertalczykami pochodzi z Jury Krakowsko-Częstochowskiej i województwa dolnośląskiego. Najstarsze szczątki człowieka neandertalskiego rozpoznane na terenie Polski do tej pory pochodzą z Jaskini Ciemnej i mają ok. 115 000 lat. Na świecie zaś zostały znalezione w jaskini Sima de los Huesos w Hiszpanii. Reprezentują one wczesnych neandertalczyków, tak zwanych pre-neandertali, którzy zamieszkiwali Ziemię od 430 000 lat. Około 40 000 lat temu populacje Homo neanderthalensis zaczynają drastycznie maleć. W 2006 toku naukowcy opublikowali artykuł w „Nature”, w którym opisują odkrycie szczątków sprzed 24 000 lat - były to najprawdopodobniej jedne z ostatnich osobników tego gatunku. Neandertalczycy fascynują nas, m.in. dlatego, że trudno nam sobie wyobrazić sytuację, gdy na Ziemi obok Homo sapiens żyje inny gatunek człowieka Homo. Nasz gatunek przez znaczną część swojej historii koegzystował z innymi gatunkami hominidów.

Razem z Homo sapiens na Ziemi żyło kilku innych przedstawicieli rodzaju Homo, w Europie i Azji neandertalczyk Homo neanderthalensis, w Azji denisowianin – człowiek z jaskini Denisowa, „hobbit” – człowiek karłowaty Homo floresiensis na wyspie Flores w Indonezji, człowiek wyprostowany Homo erectus w Indonezji, Homo luzonensis na wyspie Luzon na Filipinach, a w Afryce południowej Homo naledi.

Neandertalczycy byli wytrawnymi wojownikami, zajmującymi się myślistwem i zbieractwem. Włóczniami polowali m.in. na jelenie, łosie, nosorożce i mamuty. Nieustannie podążali za stadami wędrujących zwierząt, prowadzili koczowniczy tryb życia. Potrafili rozniecać ogień, mieli własną technologię wytwarzania kamiennych narzędzi.

- Dziś wiemy, że neandertalczycy byli inteligentni i wrażliwi, zdolni do planowania i współczucia - dodaje dr Anna Matwiejuk. - Opiekowali się osobami schorowanymi i starszymi. Odnaleziono bowiem znaleziska szkieletów osobników starszych i z zagojonymi złamaniami. Neandertalczycy ciała zmarłych osób układali na boku, z podkurczonymi nogami „jak do snu”. Historia neandertalczyków jest ciągle odkrywana na nowo i po dzień dzisiejszy budzi wiele emocji nie tylko wśród naukowców. Dzięki rekonstrukcji modelu neandertalczyka Homo neanderthalensis w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym można teraz jeszcze dokładniej prześledzić ewolucję człowiekowatych.