Karolina Cicha śpiewa w dziewięciu językach

Z Karoliną Cichą, wokalistką, kompozytorką, mulitiistrumentalistką i aktorką, rozmawia Anna Kopeć

Najnowszą płytę "Wieloma językami" promujesz singlem "Białystok majn hejm". Czy Białystok wciąż jest twoim domem?

Karolina Cicha: To trochę tak jak w tej piosence. Białystok jest krainą lat dzieciństwa, do której wraca się z najcieplejszymi myślami. W ten sposób odnajduję się w klimacie tego utworu. Piosenka powstała w Taszkiencie, czyli z perspektywy przestrzennej. Ja też podobnie patrzę na Białystok.

Tak wspomnieniowo?

- Nie do końca, bo przecież cały czas jestem tu obecna. W piosence miasto jest opanowane przez faszystów i nie można wrócić do niego. Wiadomo, że miasto jest zagrożone. Ja mogę wracać do Białegostoku, ale patrzę na to miasto z ciepłem, które rodzi się z dystansu. Dużo łatwiej umiem się wczuć w sytuację nostalgiczną, tęsknotę za krajem lat dziennych, za sobą z tamtego czasu. W Białymstoku spędziłam nie tylko dzieciństwo, ale i lata liceum, i studiów. W zasadzie wyrosłam z Białegostoku. Nie jestem osobą znikąd.

W albumie, jak sugeruje tytuł, śpiewasz aż w dziewięciu językach. Jak się przygotowywałaś do takiej materii? Jak wyglądała interpretacja piosenek?

- Długo nad tym projektem pracowałam. Najpierw w ramach stypendium artystycznego, które otrzymałam od marszałka województwa podlaskiego szukałam ludzi, którzy mówią w danym języku na zasadzie native speaking - czyli osób, które znają dany język od urodzenia, którym mówiono w ich domach. Najpierw nagrywałam, jak czytają tekst i prosiłam o zarys tłumaczenia. Czasem było to tłumaczenie słowo w słowo. Mając takie tłumaczenie i nagranie wielokrotnie je przesłuchiwałam i uczyłam się wymowy nowych samogłosek i spółgłosek. Ważne było ustawienie głosu tak, by to brzmiało dokładnie jak w danym języku.

Gdzie szukałaś tych native speakerów?

- Trochę to trwało. Zrobiłam sobie podróż po Suwalszczyźnie. Bardzo mi pomogły panie z ośrodka "Pogranicze". Od zespołu "Alna" tworzonego przez Litwinów mieszkających na Suwalszczyźnie dosłałam pieśń w dialekcie dzukowskim. W tym bardzo mi pomogła Alicja Malinowska. Lista osób, którym należą się podziękowania za pomoc na etapie fonetycznym jest bardzo długa.

Najtrudniej było z językiem tatarskim, bo od XVI wieku Tatarzy mieszkający w Polsce nie mówią w swoim języku. Tu mi bardzo pomógł Jan Adamowicz ze Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej. Skierował mnie do pani Faridy Ryzwanowicz, która uczy Tatarów ich języka. Pochodzi z Azerbejdżanu, wyszła za mąż za polskiego Tatara. Dała mi dużo materiału na kolejny koncert - cały po tatarsku, ale to przyszłość. To było niesamowite spotkanie.

Trudne było nauczenie się tak wielu różnych języków?

- Tatarski jest dość skomplikowany. Jidysz chce się czytać trochę po niemiecku, a to przecież zupełnie inny język. Niektóre słowa są podobne, ale wymowa jest zupełnie inna. Bardzo mi pomogła hebraistka, pani Ewa Wroczyńska, która znalazła mi pieśń "Bialystok majn hejm". Jednak z samą wymową jidysz pracowałam poza Białymstokiem. Trudno było znaleźć tu osobę, która mówi w jidysz. Uczyłam się go w Warszawie od pani Belii Szwarcman-Czarnoty.
Co było najpierw - teksty czy muzyka?

- W przeważającej części były to pieśni tradycyjne już istniejące jako utwory słowo-muzyczne. Melodie napisałam zaledwie do trzech piosenek. Najpierw sięgałam do utworów, które mnie inspirują muzycznie. Dopiero potem próbowałam dotrzeć do tekstu, do tego jak go wymawiać. Miałam upatrzone konkretne utwory i dopiero wtedy pracowałam nad językiem.

Skąd wziął się pomysł na tę dość oryginalną płytę? Co było impulsem?

- Dotąd pracowałam nad projektami rockowymi. Zdarzało się, że słyszałam, że w tym moim rocku to słychać jakąś bliżej niesprecyzowaną "ludowiznę". Jakby na przekór tym, którzy tej "ludowizny" u mnie słyszeć nie chcieli, postanowiłam zrobić coś faktycznie, konsekwentnie, od początku do końca ową "ludowizną" przesiąknięte, bez żadnej autokorekty, tak jak czuję. Bardzo mi w tym pomógł Bart Pałyga, z którym aranżowaliśmy materiał. Świetnie poczuł i podkręcił klimat, w który chciałam wejść, dodając etniczne instrumenty. Płyta "Wieloma językami" jest prosta, powstawała bez szukania awangardowych, offowych rozwiązań.

Czyli czysty folk?

- Zdecydowanie nie. Raczej czysta ekspresja tradycyjna nowocześnie pomyślana. Pracę nad każdym utworem zaczynaliśmy wychodząc od myślenia groovem, czyli czymś istotnym w muzyce rockowej. Poza instrumentami etnicznymi mamy współczesne instrumentarium np. wiolonczelę elektryczną, samplery, elektroniczną perkusję. Cały czas jest to płyta mocno zakorzeniona w muzyce tradycyjnej. Choć całości nie należy traktować tak jednoznacznie.

Każda twoja płyta jest zupełnie inna zarówno pod względem muzycznym jak i tekstowym. Czy to zamierzone działanie? W ten sposób szukasz swojej drogi, miejsca?

- Mam chyba po prostu artystyczne ADHD, nadwyżkę pomysłów. Część z nich doprowadzam do etapu upublicznienia. W płycie "Wieloma językami" różnorodność jest niejako konstytutywnym elementem kompozycji. Każdy z utworów jest w innym języku, innej skali muzycznej, czy to klezmerskiej, czy cygańskiej, słowiańskiej czy w pentatonice. To trochę inne światy. Łączy je energia muzyczna. O to mi chodziło. Żeby te różnorodne światy współistniały ze sobą na zasadzie kompozycji a nie rywalizacji. Aby poszczególne elementy budowały jedno dzieło, a różnorodność tworzyła spójną, piękną mozaikę. Po koncertach otrzymaliśmy sporo opinii, że to się udało. Czy w materii płyty również - to już pozostawiam do oceny słuchaczy.

Premiera płyty to zapewne dość intensywny czas w twoim życiu. Jakie masz plany na najbliższe tygodnie i miesiące?

- Listopad to przede wszystkim koncerty, oraz nagranie materiału w języku jidysz "Pozdrowienia z Jidyszlandu", grudzień to premiera teledysku. Potem mam zaplanowaną dwumiesięczną przerwę na odzyskiwanie sił po bardzo wyczerpującym roku. A następnie wydaję nagraną już alternatywno-rockową płytę "Jędrusik po Cichu". Mam też plan rozwinięcia projektu "Wieloma językami" o język tatarski.

Album "Wieloma językami" można znaleźć już na sklepowych półkach. "Kurier Poranny" patronuje temu wydawnictwu. Dla naszych Czytelników będziemy mieli egzemplarze tej płyty. Wkrótce konkurs ogłosimy na naszych łamach.