Muzeum Podlaskie. Biedermeier - 300 obiektów, piękne szkło, meble, instrumenty

Biedermeier to określenie mieszczańskiego stylu panującego przede wszystkim w sztukach użytkowych, ale też w malarstwie i literaturze Europy Środkowej pierwszej połowy XIX wieku - przypominają Anna Kozak i Agnieszka Rosales Rodríguez, kuratorki wystawy. - W rzemiośle wyróżniał się on prostotą, solidnością, kunsztownym ręcznym wykonaniem, naturalnością szlachetnych materiałów, funkcjonalnością i dążeniem do wygody. W malarstwie i literaturze przejawiał się w języku realizmu, w rzeczowym i opisowym podejściu do rzeczywistości.

Wystawa Biedermeier w Muzeum Podlaskim w Białymstoku (kolejna po Warszawie i Szczecinie odsłona ekspozycji), jest wszechstronną prezentacją kultury 1. połowy XIX w., meblarstwa, złotnictwa, ceramiki, szkła oraz, mody, malarstwa, grafiki i rysunku. Mapa wystawy rozciąga się między Wiedniem a Krakowem i Lwowem, Berlinem a Warszawą i Wilnem. Sztuka polska włączona została w europejski kontekst, głównie niemiecki i austriacki. Blisko 300 eksponatów pochodzi głównie z Muzeum Narodowego w Warszawie. Wystawa składa się z 4 problemowych części oraz aranżacji biedermeierowskiego salonu.

W pierwszej części, zatytułowanej: Mała stabilizacja zacnych Biedermeierów. Rodzina. Artysta. Społeczeństwo zaprezentowana jest galeria bohaterów biedermeieru, portrety awansującej klasy średniej, przedstawienia małżonków, rodzinnych idylli, utrwalone w obrazach społeczne role, zajęcia, mody i przedmioty. Wprowadzają one w materialną kulturę epoki i klimat łagodnego rytmu życia codziennego, prywatnych przyjemności, towarzyskich spotkań, odpoczynku, wspólnego muzykowania, gier, zabaw czy robótek ręcznych. Rodzina była miniaturą dobrze zorganizowanego społeczeństwa i państwa, najważniejszą „instytucją”, określającą obowiązki i przywileje, wynikające ze społecznego statusu, płci i wieku. Uporządkowany świat, przytulne i bezpieczne domowe ognisko stało się prywatnym azylem, utopią rodzinnego szczęścia, schronieniem przed politycznymi konfliktami. Wizerunki zamożnych mieszczan uderzają jednak często dosadną realistyczną charakterystyką, odsłaniają przywary i oznaki starości, pospolitość rysów, próżność, dumę, życiowe zadowolenie i mieszczańskie cnoty: pragmatyzm, rozsądek, moralność.

Dział W świecie dziecka. Rozrywka i edukacja uwydatnia nową rolę dzieci jako ważnych uczestników i odbiorców kultury: modeli licznych przedstawień portretowych i rodzajowych, adresatów baśni, wierszy, ilustrowanych książek. Fantastyczne przedstawienia baśniowych scen sąsiadują w tej części wystawy ze słodkimi, uroczymi wizerunkami dzieci i podlotków, dziecięcymi mebelkami i lalką, odzwierciedlającą standardy urody, ubioru i uczesania pierwszej połowy XIX w.

Trzecia sekcja, Ojczyzna, region, „mała ojczyzna”, odnosi się do problematyki tożsamości lokalnej i narodowej; prezentuje zagadnienia regionalizmu i patriotyzmu, podróżowania, uzdrowiskowej turystyki i rekreacji. W malarskiej topografii eksponującej zabytki, charakterystyczne widoki i „miejsca pamięci” można widzieć przejaw identyfikacji z ojczyzną, co miało szczególny ciężar w warunkach zniewolonej przez zaborców Polski. Na rodzimym gruncie wytworzyła się osobliwa tradycja narodowych pamiątek – w postaci biżuterii patriotycznej, przedmiotów (jak plakiety, filiżanki, talerzyki, figurki) z wizerunkami narodowych bohaterów, przede wszystkim Tadeusza Kościuszki i księcia Józefa Poniatowskiego, opatrzonych dedykacjami i symbolami. Zainteresowanie lokalnym dziedzictwem, krajoznawcze wędrówki, podróżowanie do kurortów oraz kolekcjonowanie pamiątek (uzdrowiskowych szkieł, plakiet, pamiątkowych litografii i ceramiki) wpisują się jednak w zjawiska ogólnoeuropejskie, są świadectwem umasowienia kultury i wzrostu znaczenia tradycji.

Prezentowany w przestrzeni wystawy biedermeierowski salon nie jest wierną rekonstrukcją wnętrz, lecz skomponowanym przez nas zestawem mebli, głównie warszawskich, fornirowanych czeczotą topolową. Te najwyższej rzemieślniczej jakości obiekty służące wygodnemu życiu wprowadzają w przytulne, gustownie urządzone wnętrza pierwszej połowy XIX w., zachwycają precyzją i solidnością wykonania, elegancją materiałów, prostotą wzorów. Charakterystyczne dla biedermeieru było ujednolicenie się wyposażenia wnętrz mieszczaństwa, arystokracji i szlachty.

Ostatnia część ekspozycji Biedermeier jako projekt estetyczny poświęcona jest szeroko rozumianemu wzornictwu pierwszej połowy XIX w.: meblom, srebrom, ceramice, szkłu, ubiorom i akcesoriom mody. Urządzona jest ona jako swoisty magazyn różnorodnych typów obiektów, wzorów, fasonów, rozwiązań technicznych i technologicznych. Ukazują one mnogość nowoczesnych pomysłów, odmian i funkcji przedmiotów domowego użytku, ale też bogactwo lokalnych tradycji i ośrodków, wpływy najważniejszych centrów meblarskich, manufaktur, hut szkła, warsztatów złotniczych.