Kibole napadli na pociąg. Wszystko przez brak wojen. (zdjęcia)

[galeria_glowna]
Moje zainteresowanie tematem ma już ponad 10 lat. A wzięło się ono ze zwyczaju sprawdzania ocen formułowanych w rozlicznych debatach. Otóż wtedy też głoszono wielce popularne na lewicy poglądy, że to bieda (np. w wyniku bezrobocia) powoduje wzrost przestępczości. Sprawdziłem statystyki międzywojnia i okazało się, że w okresie wielkiej depresji lat 30. XX wieku nie odnotowały one zwiększenia liczby przestępstw (w tym przeciwko mieniu) na 100 tys. mieszkańców w porównaniu z okresem przed i po szczycie załamania produkcji. W okresie postkomunistycznej transformacji podobnie nie było pozytywnego związku między poziomem bezrobocia i produkcji, a poziomem przestępczości.

Ale te same statystyki wskazały na trop wiodący do wyjaśnienia kibolstwa - tego nowego cywilizacyjnego (czy raczej antycywilizacyjnego) zjawiska. Zajrzałem, więc, do nich z punktu widzenia miejsca w statystykach kryminalnych młodych mężczyzn (to jakieś 95 proc. kiboli).
I co znalazłem? Otóż niezależnie od ustroju i poziomu zamożności, w II Rzeczypospolitej, za komuny i po jej upadku w III Rzeczypospolitej, połowę przestępstw wszelkiego rodzaju popełniała jedna kategoria wieku i płci: młodzi mężczyźni w wieku 17-18 do 30 lat. Najwyraźniej ta najbardziej niestabilna pod względem zachowań społecznych grupa ma w każ dych warunkach ustrojowych i przy każdym poziomie zamożności nadmiar destrukcyjnej energii.

Chuligaństwo czy zwykły bandytyzm stadionowy

Dlaczego jednak - skoro tak jest - to chuligaństwo czy bandytyzm stadionowy i pozastadionowy stały się plagą powszechną dopiero po II wojnie światowej? Tym razem moja odpowiedź koncentruje się na przyczynach historycznych i psychologicznych. Otóż najważniejszym elementem odpowiedzi jest brak wojen. Poprzednio wojny wybuchały z pewną regularnością. Młodych ludzi brano do wojska.

Najtchórzliwsi ginęli od plutonów egzekucyjnych lub na szubienicy za grabieże i gwałty za linią frontu. Zaś najodważniejsi (często jedynie najbardziej skłonni do ryzyka) ginęli w szturmach lub byli odznaczani medalami i awansami. Ci ostatni, po powrocie z wojny, rzadko wracali na drogę burd ulicznych. Widzieli już gorsze jatki na wojnie; ich popyt na wzrost adrenaliny został tam zaspokojony w nadmiarze.

Po każdej wojnie rzedły więc szeregi tych, którzy potencjalnie tworzyli najważniejsze zagrożenie przestępczością. No, ale w Europie, gdzie zjawisko kibolskiego bandytyzmu jest bodaj najczęstsze, od końca lat 40. XX wieku nie było wojen. Najbardziej agresywni z nieprzerzedzanych wojnami roczników młodych mężczyzn szukali ujścia dla nadmiaru destrukcyjnej energii - i znaleźli. Wzrost zamożności i czasu wolnego skierował ich uwagę na kibicowanie, jako miejsce dla destrukcyjnych działań. Odnoszą rany i czasem giną w ustawkach, czyli porachunkach z kibolami innych drużyn. Chciałoby się rzec, klasyczny substytut wojny (tyle, że ginie ich znacznie mniej, zaś, niestety, często giną przypadkowi przechodnie).

Zamiast wojny bandytyzm stadionowy

Ale, że - z braku wojen - jest tych najbardziej agresywnych typów dużo więcej niż w epokach wcześniejszych, więc też i częstotliwość kibolskich przestępstw (a także innych) jest znacznie wyższa. Mamy, więc, pytania i odpowiedzi. Po pierwsze, czy zjawisko koncentracji przestępczości w grupie młodych mężczyzn jest ponadustrojowe? I po drugie, czy poziom przestępczości w tej grupie, mierzony liczbą osadzonych w więzieniu lub skazanych na 100 tys. mieszkańców, jest dzisiaj znacznie wyższy niż w epokach wojen? Odpowiedź na oba pytania brzmi: tak. Odpowiedź na pytanie, jak temu zaradzić, to już całkiem inna historia.