Jak się chronić przed kleszczami radzi prof. Joanna Zajkowska

Kurier Poranny: Mówi się, że im mroźniejsza zima, tym mniej później kleszczy. Im łagodniejsza, tym więcej.

Prof. Joanna Zajkowska, zastępca kierownika Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego: To prawda. Tyle że ostra zima nie powoduje, że kleszcze zamarzają. W czasie łagodnej zimy nie giną natomiast drobne gryzonie, które są żywicielami kleszczy. Teraz napływają do nas sygnały, że w tym roku kleszczy będzie więcej niż w latach ubiegłych.

W okolicach Białegostoku pojawiły się już kilka tygodni temu.

Nie ma u nas regularnego monitoringu sytuacji. Ale tak, zwłaszcza od właścicieli psów napływają sygnały, że kleszcze rzeczywiście są już aktywne od połowy marca.

Jeśli nie wychodzimy do lasu, też jesteśmy narażeni na ukąszenie kleszczy?

Jak najbardziej. Kleszcze podróżują na grzbietach wiewiórek czy ptaków. Dlatego można je spotkać w parkach, na ścieżkach rowerowych, a nawet trawnikach.

Jak można złapać takiego kleszcza. Bo wokół tego narosło sporo mitów...

One nie spadają z góry. Bytują najwyżej do wysokości półtora metra. Wyczuwają zbliżający się ciepły kształt i my je zgarniamy, zwykle po prostu dotykając ubraniem. Dopiero potem szukają dostępu do ciepłej skóry i lokują się tam, gdzie jest im najwygodniej.

Jak możemy się przed nimi bronić?

Na pewno zdejmowaniem ubrania i oglądaniem ciała po powrocie ze spaceru. Żeby zniechęcić kleszcze, warto użyć repelentów, czyli specjalnych substancji odstraszających albo ogłuszających zmysły kleszcza. Wtedy nie będziemy dla niego apetyczni.

Powinniśmy się bać kleszczy?

Tak. Są nosicielami wielu patogenów, które krążą w świecie zwierzęcym. Żerują na różnych zwierzętach, dla których te wirusy czy bakterie nie stanowią problemu. Natomiast dla nas mogą być niebezpieczne.

Co to są te patogeny?

To jest przede wszystkim najgroźniejsza choroba - kleszczowe zapalenie mózgu. Choroba może być łagodna w przebiegu, ale w niektórych przypadkach może przebiegać bardzo dramatycznie. A tu nie ma leczenia przyczynowego. Lekarze mogą tylko pomóc pacjentowi przetrwać tę chorobę. Dlatego zalecamy szczepienia.

Kiedy najlepiej się szczepić?

Najlepiej zacząć pod koniec miesięcy zimowych, ale można zrobić to zawsze. Szczepienie podstawowe składa się z trzech dawek. Drugą dawkę, po której uzyskujemy 80 proc. efektywności, przyjmujemy po miesiącu od pierwszej. Do roku przyjmujemy trzecią, utrwalającą dawkę.

Kleszcze przenoszą również boreliozę. Co to za choroba?

Jest to choroba bakteryjna, która krąży w świecie zwierzęcym. Natomiast chorują na nią ludzie i zwierzęta, które nie mają kontaktu z lasem, czyli na przykład psy i konie. Do zakażenie dochodzi, gdy kleszcz żeruje w skórze kilkanaście godzin, dlatego tak ważne jest oglądanie całego ciała po przyjściu ze spaceru. Jeśli od razu wyjmiemy kleszcza - to ryzyko zachorowania zdecydowanie się zmniejsza.

Pierwszy jej objaw to rumień wędrujący, czyli rozszerzająca się koncentrycznie czerwona plama. I to jest sygnał zakażenia, który wymaga potwierdzenia serologicznego oraz włączenia leczenia antybiotykami.

Kiedy wykonujemy te badania serologiczne?

Pierwszym sygnałem jest rumień, ale są też przypadki, gdy on nie występuje. Jeśli źle się czujemy, mamy objawy, które nas niepokoją, to już po czterech tygodniach od ukłucia można wykonać badania serologiczne, które wykażą - albo nie - cechy zakażenia boreliozą. Jeżeli nie zauważymy ukłucia, a pojawi nam się porażenie nerwu twarzowego, pojawią się bóle korzonkowe, obrzęk stawu - to też powinniśmy szybko udać się do lekarza. Są to bowiem objawy, które mogą świadczyć o zakażeniu boreliozą.

Zapalenie mózgu czy borelioza? Której z tej chorób powinniśmy się bardziej bać?

Zdecydowanie kleszczowego zapalenia mózgu. To choroba rzadsza, ale może być dramatyczna w przebiegu i nie mamy skutecznego leczenia. Natomiast borelioza przebiega bardziej podstępnie. Tu pierwsze objawy mogą być niezauważalne. Jednak jest to choroba bakteryjna, którą możemy zwalczać antybiotykami, jeżeli zostanie odpowiednio wcześniej wykryta.

Często zapadamy na te choroby?

Boreliozę rozpoznajemy regularnie co roku. Pacjenci są leczeni skutecznie przez lekarzy rodzinnych bądź też kierowani do naszych poradni. Natomiast na kleszczowe zapalenie mózgu rocznie jest leczonych około 50 osób. Jednak prognozuje się - na podstawie zwiększonej liczebności kleszczy - że w tym może być tych zachorowań więcej.