Gertrude Stein – Autobiografia Alice B. Toklas

I właśnie jej poświęciła wydaną już w 1933 roku „autobiografię”. Gertrude Stein nie szczędzi tam surowych opinii o paryskiej bohemie, zdradza mniej lub bardziej wstydliwe kulisy ich życia prywatnego, przygląda się jak oddziaływali na siebie nawzajem i jakimi byli ludźmi. A w tekście pojawiają się takie sławy jak wspomniany Pablo Picasso, odkryty właściwie światu tuż przed kubistycznym szaleństwem przez samą Stein, Cezanne, Apoliinaire czy Francis Scott Fitzgerald. Kto pamięta „O północy w Paryżu” Woddy’ego Allena, ten rozumie jak fascynująca to może być lektura i jak twórczy był ten czas w Paryżu – mieście świateł i wówczas chyba też światowej kultury. Nowy Jork mógł mieć jazz i drapacze chmur, ale ta największa, najbardziej nowatorska sztuka rodziła się pod dachami i w mansardach Paryża. A w jego sercu mieszkają Gertrude Stein i Alice B. Toklas.

Książka już przed wojną wywołała gorące spory – malarze Matisse i Braque podpisali list otwarty, a Ernest Hemingway do czasu ukazania się książki przynoszący Stein teksty do oceny, do końca życia stał się jej zajadłym wrogiem. Czyż może być zatem lepsza rekomendacja, by zajrzeć do dzieła, które wówczas wywołało żywe emocje, a według niektórych zestawień i dziś jest jedną z 20. najważniejszych powieści XX wieku.

Książkę opatrzyła wstępem tłumaczka – Mira Michałowska. Tłumaczenie zostało zachowane zgodnie z duchem epoki. Hiszpanie pisani są małą literą, pojawiają się Murzyni i murzyński – tak jak się wtedy pisało. Dziś ta powieść to bardziej jednak świadectwo czasów niż literatura piękna. Dla fanów epoki – niezastąpiona.

O reakcji malarzy i pisarzy pisze Gertrude Stein w "Autobiografii każdego z nas":

Z "Autobiografią Alice B. Toklas" było zabawnie, pisarze, przynajmniej tak mi się zdaje, pisarze ponieważ piszą nie dbają o to co kto o nich mówi, może by się tym nawet przejmowali albo cieszyli się tym ale ponieważ pisanie jest pisaniem i pisarze wiedzą że pisanie jest pisaniem to przejmują się tylko tym co kto o nich napisze. Pisarze są bezgranicznie ciekawi samych siebie i wszystko co ktokolwiek o nich napisze wnosi coś do ich samoświadomości a w każdym razie mówi im o tym co inni ludzie o nich mówią. Dla pisarza wszystko jest ciekawe ale nie dla malarza, dla malarza zupełnie nie. Jak powiedziałam kiedyś do Picassa egotyzm pisarza jest zupełnie inny od egotyzmu malarza i rzeczywiście wszyscy malarze tak właśnie podchodzili do Autobiografii Alice B. Toklas ani Braque’owi ani Marie Laurencin ani Matisse’owi nie podobała się ta książka i nigdy się do niej nie przyzwyczaili. [...] Matisse’a nigdy już potem nie widziałam, Braque’a dwa razy Marie Laurencin raz.

Gertrude Stein – amerykańska pisarka żydowskiego pochodzenia, poetka, mecenaska i krytyczka sztuki. Miała wpływ na rozwój modernistycznej sztuki i literatury. Zyskała opinię najwybitniejszej emigrantki amerykańskiej w Paryżu i paryskiej legendy. W Polsce poza "Autobiografią Alice B. Toklas" ukazała się jej "Autobiografia każdego z nas" oraz "Picasso". Większość życia spędziła we Francji. Zmarła w 1946 roku w Prowansji.