Białystok. Dwudniowa konferencja naukowa w oddziale IPN o represjach bezpieki wobec przedwojennej inteligencji

Polska inteligencja, stanowiąca integralną część elit II Rzeczypospolitej, poniosła ogromne straty w okresie ostatniej wojny światowej. Zagadnienia związane z represyjną, w tym eksterminacyjną, polityką niemieckiego i sowieckiego okupanta wobec najwyższych warstw polskiego społeczeństwa są już dość dobrze rozpoznane przez historyków. Wobec tak rozległej perspektywy strat i zniszczeń, dopełnionej jeszcze przez zjawisko wojennej i powojennej emigracji (także tej wewnętrznej), trudno uciec od pesymistycznego osądu, iż „stara” polska inteligencja została w okresie wojny i w pierwszych latach po jej zakończeniu doszczętnie niemal usunięta poza ramy polskiego społeczeństwa – wyniszczona bądź wykorzeniona.

- Osąd taki, choć dość rozpowszechniony, jest, rzecz jasna, nazbyt pochopny – zaznaczają organizatorzy konferencji.

Podkreślaj, że przedstawiciele inteligencji byli obecni i aktywni w życiu publicznym kraju w jego nowych granicach, o czym świadczą chociażby wznawiające pracę lub nowo tworzone uniwersytety, odżywająca działalność środowisk naukowych, twórczych i artystycznych. Naukowa i kulturalna sfera życia społecznego, w której prym niewątpliwie wiedzie inteligencja, została wprawdzie sprofilowana przez komunistyczną ideologię, jednak wielu przedwojennych inteligentów próbowało odnaleźć się w tych nowych warunkach, a nie brakowało przecież i takich, którzy do pracy pod dyktando „postępowych” paradygmatów przystępowali ochoczo.

Niemniej, to w inteligencji, niejako tradycyjnie totalitaryzmy zwykły upatrywać szczególnego zagrożenia dla swego bytu – środowiska inteligenckie były więc naturalnym obiektem zainteresowania bezpieki, z czego dość powszechnie zdawano sobie sprawę.

- Z drugiej strony, potencjał inteligencji był nowej władzy niezbędny do odbudowy kraju zdewastowanego wojną -zaznaczają organizatorzy konferencji.

Jej uczestnicy będą starali się przyjrzeć zjawiskom zachodzącym na wszystkich polach, na których komunistyczny aparat represji stykał się z inteligencją o przedwojennej metryce.

- Poszukujemy odpowiedzi na pytania o potencjalnie szczególny charakter metod operacyjnych stosowanych wobec przedstawicieli inteligencji, o dysproporcje w zainteresowaniu bezpieki i służb specjalnych przedstawicielami różnych dziedzin nauk i twórczości (np. nauk humanistycznych i ścisłych, prawników i inżynierów), o to jak aparat represji definiował inteligencję, ale także o obraz aparatu w oczach inteligencji i konsekwencje, jakie sam strach przed nim miał dla naukowców i twórców w postaci chociażby autocenzury oraz o obecność i rolę przedstawicieli starej inteligencji w szeregach aparatu represji - wymieniają naukowcy z białostockiego oddziału IPN.

Konferencja rozpocznie się w czwartek [25.11.2021] o godz. 10 w białostockim oddziale Instytutu Pamięci Narodowej przy uli. Warsztatowej.