Białystok. 29. rocznica przeniesienia relikwii św. Męczennika Młodzieńca Gabriela z Grodna do Białegostoku (zdjęcia)

Na uroczystości tradycyjnie przybyło mnóstwo wiernych kościoła prawosławnego z całego regionu, a nawet i kraju.

Na temat życia św. Gabriela zachowało się niewiele informacji. Wiadomo, że spośród rówieśników wyróżniał się on niezwykły­mi, jak na swój wiek, cechami charakteru. Był wyjątkowo dojrzały i rozważny. Wyrastał na chłopca spokojnego, łagodnego, skłonne­ go bardziej do modlitwy i samotności niż do dziecięcych swawoli i zabaw. Duży wpływ na jego życie mieli też pobożni rodzice, od maleńkości wychowujący swojego jedynaka w wierności prawosła­wiu i tradycjom rodzinnym. Pozytywnie oddziaływała również na niego bliskość monasteru w Zabłudowie, gdzie Gabriel poznawał swoją wiarę, uczył się modlitw i dojrzewał duchowo.

Zbliżało się właśnie święto Paschy, gdy 11 kwietnia 1690 r. ro­dzinę Gowdelów spotkało wielkie nieszczęście. Gabriel dopiero co skończył sześć lat, gdy padł ofiarą ludzkiego zła i fanatyzmu. Został zamordowany w nieznanych dokładnie okolicznościach. Zanim do tego doszło, matka chłopca, nie przeczuwając niczego złego, pozostawiła synka samego w domu. Sama zaś poniosła jedzenie mężowi pracującemu w polu. W tym czasie do domu Gowdelów zaszedł dzierżawca wsi Zwierki o nazwisku Szutko. Korzystając z nadarzającej się okazji i dziecięcej łatwowierności, porwał chłop­ca i wywiózł go do Białegostoku. Tam dziecko poddano rytualnym torturom. Umieszczono je w piwnicy, gdzie przekłuto mu bok, aby upuścić krew. Następnie przybito Gabriela do krzyża ustawionego w dużym naczyniu i za pomocą ostrych narzędzi ponownie skłuto mu bok, wypuszczając krew. Z powodu upływu krwi zmarł.

Pragnąc ukryć przestępstwo, Szutko wywiózł ciało chłopca i wyrzucił je na skraju lasu koło Zwierek z nadzieją, że rozszarpią je dzikie zwierzęta, a tym samym zostanie zatuszowane jego przestęp­stwo. Ciało odnaleziono 20 kwietnia. Było ono otoczone przez psy, które nie tylko nie ruszały go, lecz pilnie strzegły przed gromadzą­cym się ptactwem.

Ciało zamęczonego, w obecności wielu ludzi głęboko poruszo­nych tym, co się wydarzyło, zostało pochowane nieopodal cerkwi w Zwierkach. Wszczęto też śledztwo, podczas którego wyszły na jaw okoliczności zabójstwa. Winnych znaleziono i ukarano, a do ksiąg miejskich Zabłudowa wniesiono stosowny wpis.

Białostockie uroczystości ku czci św. Gabriela rokrocznie od­ bywają się w dniach 21­-22 września, gromadząc setki wiernych z kraju i zagranicy. Od 1997 r., w piątą rocznicę przeniesienia re­likwii, towarzyszą im spotkania z muzyką cerkiewną. W 1998 r. relikwie męczennika zostały umieszczone w nowym relikwiarzu wy­ konanym ze srebra i ozdobionym piękną ornamentyką. Wieko tego relikwiarza upiększa rzeźbiony wizerunek świętego.

Uroczystości w Białymstoku wielokrotnie zaszczycali swą obecnością znani hierarchowie z kraju i zagranicy, m.in. Białorusi, Brazylii, Cypru, Grecji, Francji, Rosji, Ukrainy, Ziemi Świętej.

Rozwój kultu św. Gabriela, pomimo trudności dziejowych, jakich doznał, jest procesem, który na trwałe zagościł w sercach prawosławnych wiernych. Szczególną rolę odgrywa on w rozwoju życia duchowego prawosławnych dzieci i młodzieży.

Czcząc pamięć męczennika dedykowane są mu kolejne cer­kwie, kaplice i ołtarze niektórych świątyń. Św. Gabriel jest m.in. pa­tronem głównej cerkwi żeńskiego monasteru Narodzenia Najświęt­szej Bogarodzicy w Zwierkach, cerkwi cmentarnej w Malennikach (parafia Podbiele) oraz kaplicy w domu parafialnym parafii świę­tych apostołów Piotra i Pawła w Siemiatyczach. Ikony św. Gabrie­la znajdują się obecnie we wszystkich prawosławnych cerkwiach Polski oraz wielu świątyniach za granicą. W Polsce dominują dwa warianty przedstawień męczennika: ikony przypominające obraz przedstawiający św. Gabriela w pełnej postaci (pierwowzorem jest tu ikona Andreja Borody z Gruzji napisana na przeniesienie relik­wii w 1992 r.) oraz ikony ukazujące go w półpostaci (pierwsza taka ikona powstała przy pomocy W. Żdanowej z Sankt Petersburga), nawiązujące do starych kanonów ikonograficznych.

Pamięć św. Gabriela obchodzona jest w Zwierkach w dniach 2­3 maja (wg starego stylu 19/20 kwietnia), w Białymstoku w dniach 21­22 września (wg starego stylu 8­9 września), a na Białorusi w pierwszą z tych dat oraz w trzecią niedzielę po Pięćdziesiątnicy (święto Soboru Wszystkich Świętych Białoruskich). W przeszłości obchodzono w Słucku w dniu Zstąpienia św. Ducha na Apostołów.

Zobacz też: Powitanie hierarchów Cerkwi przed soborem katedralnym