Kilińskiego 8. Mieszkali tu znani lekarze

Początkowo współposiadali kamienicę razem ze partnerem biznesowym - Benjaminem Wolfem Lublińskim. Ten jednak w 1912 r. odstąpił swoje prawa Słonimskim, którzy aż do II wojny światowej pozostali jedynymi właścicielami kamienicy.

Gdal i Liba pobrali się poza Białymstokiem, gdyż w księgach metrykalnych tutejszej gminy żydowskiej brakuje informacji o ich małżeństwie. Na pewno nastąpiło to przed 1904 r., bowiem tego roku na świat przyszedł ich jedyny syn Izaak. Jak wspomniałem w zeszłym tygodniu, Gdal do 1939 r. zajmował się prowadzeniem rodzinnego interesu - w 1913 r. razem z bratem Abramem prowadził przędzalnię wełny w gmachach fabrycznych należących do ojca, Tewela.

Nic się nie zmieniło także po 1919 r. Firma "Bracia A. i G. Słonimscy" działała do 1922 r., gdy Abram założył własne przedsiębiorstwo zajmujące się wyrobem oraz sprzedażą sukna. Gdal dalej prowadził samodzielnie tkalnie. Jeszcze w latach 1923 -1925 bracia weszli w spółkę pod nazwą "Fabryka sukna i kołder bracia A. i G. Słonimscy", ale nie wytrzymała ona próby czasu.

Rodzinny interes w 1924 r. powiększył młodszy brat - Chiel Słonimski, zakładając własną przędzalnię. Całe przedsiębiorstwo upaństwowiono w czasie okupacji sowieckiej, w latach 1939-1941. Póki co dzieje rodziny Słonimskich podczas II wojny światowej pozostają nieznane. Musieli oni podzielić los tysięcy innych żydowskich białostoczan, o czym może świadczyć fakt, że po 1944 r. żaden z potomków Tewela i Pai nie podejmował starań o odzyskanie własności przy Kościelnej i Kilińskiego.

Dom Słonimskich, chociaż gabarytowo duży, został podzielony zaledwie na 9 kwater. Parter składał się z pięciu lokali, z których tylko jeden był mieszkalny, pozostałe zaś zajęto pod prywatne przedsiębiorstwa. Na piętrze mieściły się dwa mieszkania, bezdyskusyjnie prestiżowe, skoro w 1914 r. płacono za nie 1250 rubli rocznie (tyle kosztowały niektóre nieruchomości w oddalonych od centrum dzielnicach). Także poddasze było użytkowane. Mieszczące się tam dwa lokale traktowane były jako najmniej wartościowe w całym domu.

Najstarsze informacje o lokatorach domu Gdala Słonimskiego pochodzą z 1913 r. Mieszkali tam wówczas godni odnotowania Iwan Kuźmiński, sekretarz i buchalter Instytutu Panien Szlacheckich, i Fanni Herszhorn, akuszerka. Pełniejsza lista została sporządzona w 1914 r. Odnajdujemy w niej właścicieli, Gdala i Libę Słonimskich, którzy mieszkali w największym lokalu na parterze. Za ścianą działała polska księgarnia Anny Czapskiej, przeniesiona w 1913 r. z sąsiedniego domu Zabłudowskich (ul. Kilińskiego 10). Obok księgarni Jadwigi Klimkiewiczowej był to największy magazyn księgarski w Białymstoku, oferujący oprócz sprzedaży i wypożyczenia książek także atlasy, kalendarze, zabawki i inne tego typu produkty. Obok niej w 1914 r. działał tu nadal zakład fotograficzny "Renaissance" oraz firma A. Ratyńskiego z ubraniami damskimi.

Warto wspomnieć, że przed 1913 r. w jednym z budynków zlokalizowanych w tyle posesji Słonimskich mieściła się drukarnia A. Panasiewicza, wykupiona w 1914 r. przez Jana Kitszela i wspólników.
Już w 1914 r. jeden z najokazalszych lokali wynajmował Iser Lurje, z wykształcenia lekarz, który mieszkał przy ul. Kilińskiego 8 jeszcze w latach 30. XX w. W 1932 r. odnotowano go jako sekretarza Towarzystwa Dobroczynności "Linas-Hacedek", pełnił też funkcję członka zarządu Banku Udziałowo-Spółdzielczego w Białymstoku.

Po 1919 r. sąsiadem Isera Lurje został Mojżesz Kacnelson. Od 1911 r. posiadał dyplom lekarski, uzyskany na Uniwersytecie Dorpackim. Na co dzień zajmował się chorobami skórnymi i wenerycznymi, a swoją przychodnię prowadził w mieszkaniu przy ul. Kilińskiego 8. W wyborach samorządowych w 1927 r. uzyskał mandat radnego oraz został wybrany ławnikiem magistratu. Na stanowisku tym pozostawał do wprowadzenia zarządu komisarycznego w 1932 r. W 1933 r. był współzałożycielem znanego żydowskiego gimnazjum prywatnego. Trzecim znanym mieszkańcem domu Słonimskich był także lekarz, dr Stanisław Rotenberg, chirurg i wieloletni ordynator szpitala PCK przy ul. Warszawskiej 29.
Oprócz nich zarówno w kamienicy, jak i pozostałych budynkach pod tym adresem, funkcjonowała sprzedaż owoców Srola Pitackiego oraz artykułów spożywczych Brajny Pitackiej, Związek Produkcji Ryb SA, sklep z walizami własnej produkcji Mordki Wole (od 1921 r.) oraz punkt fryzjerski Józefa Bolesty. Aż do 1930 r. działała także księgarnia Anny Czapskiej.

W 1945 r. jako nieruchomość opuszczoną dawny majątek Słonimskich przejęto pod Tymczasowy Zarząd Państwowy, po czym prawa własności przeszły na skarb państwa. Zaczął się nowy, ostatni rozdział w dziejach posesji przy ul. Kilińskiego 8. Od 1957 r. działa tu do dziś Wojewódzki Dom Kultury, przekształcony w 1991 r. w Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury.

Oferty pracy z Twojego regionu