Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Kilińskiego 8. Kamienica rodziny Słonimskich

Wiesław Wróbel Biblioteka Uniwersytecka
Mapa Białegostoku z około 1914 r., na której zaznaczono posesję Tewela Słonimskiego z dwoma budynkami przędzalni i tkalni. Na południe od niej położona była nieruchomość przy ul. Kilińskiego 8, należąca w latach 1909-1941 do syna Tewela, Gdala Słonimskiego.
Mapa Białegostoku z około 1914 r., na której zaznaczono posesję Tewela Słonimskiego z dwoma budynkami przędzalni i tkalni. Na południe od niej położona była nieruchomość przy ul. Kilińskiego 8, należąca w latach 1909-1941 do syna Tewela, Gdala Słonimskiego. Ze zbiorów Archiwum Państwowego w Białymstoku
W tym tygodniu kontynuuję dzieje posesji przy ul. Kilińskiego 8. Gwoli przypomnienia, w poprzednim odcinku opowieść zakończyłem na rodzinie Lwa i Marii Makowskich, którzy w latach 1898-1909 posiadali omawianą nieruchomość. Zachowaną do dziś kamienicę wznieśli natomiast w latach 1896-1898 poprzedni właściciele, Artur i Florentyna Rudolfowie.

Makowscy odsprzedali posiadaną przez ponad dekadę nieruchomość Gdalowi i Libie z domu Windzberg Słonimskim oraz Benjaminowi Wolfowi Lublińskiemu. Odpowiedni akt notarialny zawarto 12 września 1909 r. u rejenta Michała Popowskiego. Według sporządzonego w nim opisu, majątek składał się ze stojącego od ulicy murowanego piętrowego domu oraz dwóch drewnianych i dwóch murowanych parterowych domów i innych budynków gospodarczych rozlokowanych na posesji o powierzchni ponad 3500 m kw.

Graniczyła ona m.in. od wschodu z obszerną działką spadkobierców Fryderyka Frisza, a od północy majątkiem Tewela i Pai Słonimskich - rodziców Gdala Słonimskiego. Nie było więc przypadkiem, że Gdal i Liba Słonimscy zainteresowali się właśnie tą nieruchomością.

Tewel Słonimski w źródłach historycznych odnotowany został po raz pierwszy pod koniec lat 60. XIX w. Ale przedstawiciele tej rodziny żyli w mieście już wcześniej, na przykład w 1829 r. Towi Słonimski prowadził sklep o bliżej nieokreślonym profilu sprzedaży. Nie udało się odnaleźć potwierdzenia, że znany na świecie matematyk, fizyk i astronom pochodzenia białostockiego, Chaim Zelig Słonimski (1810 - 1904), był spokrewniony z Tewelem. Tewel i Paja Rejzla wzięli ślub w Białymstoku w 1868 r., a z ich małżeństwa na świat przyszło ośmioro dzieci: Aron, Abram, Icko Chaim, Odess, Lejzor, Chana Ester, Gitla i Gdal (część z nich zmarła młodo). Określany w źródłach jako kupiec, Tewel prowadził w latach 80. XIX w. interesy z pruskim fabrykantem Hubertem Pinagel. Jak pamiętamy, w 1871 r. Pinagel nabył duży fragment tylnej części działki Heleny i Romualda Lenczewskich, położony przy dzisiejszej ul. Kościelnej. Stał już na niej, należący do Lenczewskich, drewniany piętrowy budynek fabryczny, który Pinagel wykorzystał do założenia własnego zakładu włókienniczego. 9 stycznia 1888 r. Tewel Słonimski odkupił od Pinagela część jego fabrycznej posesji, składającą się z dwupiętrowego drewnianego gmachu fabryki z dobudówką mieszczącą maszynę parową o mocy 12KM i kocioł parowy oraz drewnianego parterowego domu i innych budynków o charakterze gospodarczym. W akcie wyraźnie podkreślono też, że na własność Słonimskiego przechodzą wszystkie urządzenia tkackie i przędzalnicze saksońskiej produkcji, w tym maszyna do produkcji przędzy (selfaktor) o 360 szpulach, wilk (wolf-maszyna) do szarpania materiałów i maszyna do gręplowania (rozplątywania włókien).

W kolejnym roku Tewel pod zastaw nowego majątku wziął pożyczkę w wysokości 10.000 rubli. Pieniądze przeznaczył na rozbudowę zakładu. Gdy w 1892 r. brał kolejną pożyczkę, w dokumencie zastawu wymieniono nowo zbudowany, murowany, gmach fabryczny o dwóch kondygnacjach, z dobudówką na maszynę parową. W 1894 r. Słonimski wykupił od Huberta Pinagela kolejną część jego działki celem rozszerzenia zasięgu własnej posesji. Nie próżnowała także żona Tewela. W 1889 r. od Heleny Lenczewskiej kupiła działkę sąsiednią w stosunku do posesji fabrycznej męża, na której w ciągu kilku kolejnych lat sfinansowała budowę murowanej piętrowej kamienicy.

Warto wspomnieć, że około 1894 r. przez posesje Słonimskich i Pinagela władze miejskie wytyczyły nową ulicę, której nadano nazwę Gimnazjalna (dzisiejszą Kościelną).
W kolejnych latach zabudowa posesji Słonimskich była nadal powiększana. Sprzyjała temu dobra koniunktura lat 90. XIX w. i początku XX w. W 1899 r. wymieniano dwupiętrowy gmach fabrycznych, który uzyskał dodatkowo poddasze, dodatkowe pomieszczenie na maszynę parową z nowym kominem, wielki drewniany magazyn oraz siedem innych budynków pomocniczych. Tego samego roku w gubernialnej Komisji Budowlanej rozpatrywano projekt nowiutkiej czteropiętrowej przędzalni, która w kolejnych latach stanęła na posesji. W 1910 r. majątek Tewela i Paii Słonimskich szacowano na sumę 65 tys. rubli.

W 1913 r. fabryką zarządzali już synowie Tewela i Paii - Gdal i Abram Słonimscy. Sami prowadzili główną część produkcji, czyli przędzalnię wełny, zatrudniając przy tym 42 robotników. Natomiast proces tkania wykonywało duże grono dzierżawców-podwykonawców, m.in. spółki Gerszunich i Korniańskiego, braci Glikfeldów i Różańskiego (wszyscy zatrudniali po 6 robotników) oraz prywatne przedsiębiorstwa Szymona Kapłana (23 robotników), Aleksandra Knyszyńskiego (6 robotników) i Mojsieja Psachina (53 robotników). Oddział produkcji wełny kolorowej prowadził Benjamin Wolf Lubliński.
Ten ostatni był wspólnikiem w interesach Gdala i Liby Słonimskich. Gdy w 1909 r. we troje nabyli od Makowskich omawianą nieruchomość, prawami do niej podzielili się po połowie. 5 października 1912 r. Lubliński odsprzedał swoje udziały współwłaścicielom, wskutek czego Gdal i Liba Słonimscy aż do 1941 r. pozostawali jedynymi posiadaczami posesji przy ul. Kilińskiego 8.

Czytaj e-wydanie »

Nieruchomości z Twojego regionu

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na poranny.pl Kurier Poranny