Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Kuszer i majdan, czyli różne łupy złodziejskie

Włodzimierz Jarmolik
Archiwum
Złodziej włamuje się do cudzego mieszkania, żeby coś z niego ukraść. Doświadczeni, przedwojenni specjaliści nie działali na chybił trafił.

Zwykle dobrze orientowali się w zasobach majątkowych swoich przyszłych ofiar. Prowadzili w tym celu uważne obserwacje. Rzadko decydowali się na żywiołowe akcje. Zdobywane przez siebie łupy nazywali kuszer lub majdan.

Kusz albo kuszer były to łupy wyższego sortu. Składało się na to wszystko, co dało się zmieścić do kieszeni obszernej zwykle marynarki włamywacza. Na zdobyty kuszer składała się więc najbardziej ceniona przez złodziei biżuteria, złoto oraz srebrne zegarki, papierośnice czy kunsztowne spinki z masy perłowej bądź kości słoniowej. Dalej szły dolary w większych ilościach i obligacje pożyczki państwowej.
Złodzieja interesującego się głównie biżuterią nazywano w środowisku przestępczym kuszernikiem albo jubilerem. W Białymstoku w owym czasie słynął z tej specjalności Szmul Gorfinkiel, pseudo Kokoszkie z ulicy Orlańskiej. Znany był z lekkiej i szybkiej ręki do kart, biżuterii oraz noża.

To właśnie on wyostrzonym sprężynowcem zabił w 1933 r. swojego szwagra, osławionego gangstera chanajkowskiego Jankiela Rozengartena o ksywce Jankieczkie. Swoje skoki Jankieczkie dokonywał zwykle latem, kiedy upał zmuszał białostoczan do pozostawiania na noc otwartych okien lub wypędzał ich na letnisko. Właśnie letnią nocą 1926 r. Gorfinkiel, goszcząc w Boćkach, odwiedził domek Marii i Mendla Goldwasserów. Jego kuszem stała się garść kobiecej biżuterii, a zwłaszcza charakterystyczny złoty zegarek. Z kolei w czerwcu tego roku tenże włamywacz miał nagraną robotę w Białymstoku. Jego kumpel Noske Pener, pomocnik fryzjera damskiego, wystawił mu Gitle Lewinson zamieszkałą przy ulicy Odeskiej 2. Kiedy ta wraz z córką wyjechała na kurację do Druskiennik, Kokoszkie znalazł się pod jej domem. Wśród skradzionej biżuterii był m.in. kunsztowny złoty zegarek i pierścionek oraz pięć brylantów. Wszystkie te fanty okazały się dla Szmula Gerfinkiela trefne. Na ul. Krakowskiej bowiem przydarzyła się mu rewizja. Kieszeń miał pełną precjozów. Policja je zakwestionowała, a po ogłoszeniu w prasie poszkodowane osoby rozpoznały swoją własność. I choć Kokoszkie tłumaczył się uparcie wygraną wszystkiego towaru w karty, to i tak zainkasował półtoraroczny wyrok.

W podobny sposób tracili swoją biżuterię w okresie międzywojennym również Beniamin Wysocki z ul. Kilińskiego, Hipolit Praga z Elektrycznej czy Jakub Kwiatowicz z Suraskiej. Oczywiście najwięcej biżuterii było w sklepach jubilerskich. Część z niej stracił w 1929 r. Chaim Segalowski, prowadzący swój interes przy ul. Lipowej 36. Ofiary kuszerników były najczęściej ubezpieczone, niekiedy na sumy wyższe aniżeli poniesiona strata. Ale to już było zmartwienie towarzystwa asekuracyjnego.

Z kolei złodziejskim majdanem był pokaźny łup, który przychodziło ładować do walizki, worka lub robić z niego mało poręczny tłumok.

W ten sposób z mieszkań pechowych białostoczan znikały drogie futra, palta, garnitury, a także bielizna, pościel, zastawa stołowa, rozmaite platery, frażety, a zwłaszcza sztućce. W całym zagraconym majdanie najcenniejsze były oczywiście futra. Karakuły, lisy a nawet małpie skórki. Ich wartość wahała się od tysiąca do 9 tysięcy złotych. Amatorzy cudzych futer pracowali zwłaszcza zimą. Wtedy to właściciele ciepłych okryć zostawiali je w przedpokoju na wieszaku. Ułatwiali tym samym złodziejom ich niecny proceder. W cenie były zwłaszcza futra damskie, które po skoku lądowały zwykle u krawca - pasera i po małych przeróbkach trafiały do handlu w otaczających Białystok miasteczkach. Nabywały je chętnie miejscowe modnisie.

Szczególnie fatalny dla właścicieli karakułów był początek zimy. 20 stycznia 1927 r. swoje okrycie (wartości 5 tys. złotych) straciła Genia Goldfar, rok później też w styczniu - Chana Brodacz z ul. Lipowej. Z kolei 13 stycznia 1933 r. złodzieje zrabowali kilka futer, biżuterię i frażety z mieszkania Mojżesza Walacha przy ul. Żydowskiej 16. Właściciel ocenił stratę na 4 tysiące złotych.

Czytaj e-wydanie »

Nieruchomości z Twojego regionu

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na poranny.pl Kurier Poranny