Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Ul. Lipowa 23. Był tu zakład fotograficzny Rembrandt

Wiesław Wróbel Biblioteka Uniwersytecka
Kamienica Lejby Raszkiesa przy Lipowej 23 zbudowana została niedługo po 1890 r.
Kamienica Lejby Raszkiesa przy Lipowej 23 zbudowana została niedługo po 1890 r. Wojciech Wojtkielewicz
Jest to obiekt o skromnych rozmiarach i powściągliwej architekturze na tle opisanych dotychczas okazałych budynków Troppów (33), Epsztejnów (31) czy Goldfarbów (29).

Co ważne, jako jeden z nielicznych przetrwał zniszczenia wojenne. Kilka lat temu budynek przeszedł generalny remont fasady, który nadał mu aktualne, jeszcze skromniejsze oblicze (usunięto opaski wokół okien i profilowane parapety). Świadectwem jego dawnej metryki są dziś jedynie symetryczne podziały fasady, balustrady czterech balkonów wykonane z taśmy żelaznej, charakterystyczna brama wiodąca na posesję w tyle kamienicy oraz dostawiona z tyłu krótka oficyna boczna. Należy dodać, że nie był to jedyny dom na działce pod nr 23 - przed 1939 r. przylegał do niego inny dom, który uległ zniszczeniu w czasie wojny, a następnie został włączony do odbudowanej kamienicy pod nr 21.

Większa część dziejów omawianej dziś nieruchomości związana jest z rodziną Raszkiesów. Pierwszym przedstawicielem rodu, który nabył prawa własności był Lejb Raszkies, białostocki kupiec handlujący manufakturą. Nastąpiło to przed 1853 r., gdyż spis płatników podatku z tego roku wymienia go wśród posiadaczy majątków na Nowolipiu. Nie wiadomo, z kim zawarł transakcję kupna-sprzedaży. Sporządzony w 1799 r. plan Białegostoku podaje, że posesja należała do Heinricha Radicke, jednego z urzędników pruskiej Kamery Wojny i Domen. Natomiast latach 1810-1825 posiadał ją Karol Mateas, być może tożsamy z niejakim Mathiasem, pełniącym w latach 1799-1805 funkcję nadleśniczego, a więc członka prezydium wspomnianej Kamery Wojny i Domen. W każdym bądź razie w 1853 r. Lejb Raszkies był już właścicielem omawianej posesji, na której stał drewniany parterowy dom, wzniesiony częściowo z muru pruskiego. Możliwe więc, że był to jeszcze dom z czasów Radicke lub Mateasa. W 1864 r. Raszkies rozszerzył swoją działkę dokupując od sąsiada, Lejby Grinsztejna, fragmenty jego nieruchomości. Na niej wzniósł następnie drewniany sklep (wówczas sklepy umiejscawiano w odrębnych budyneczkach, dostawianych do właściwego domu, dopiero w kolejnych dekadach punkty handlowe zaczęto umieszczać w parterach budynków). Zarówno dom mieszkalny, jak i sklep, stały jeszcze w 1873 r., gdy rodzina zmarłego w 1870 r. seniora rodu dokonała podziału uzyskanego spadku. Spadkobiercy: wdowa Frejda oraz trzech synów i cztery córki, ustalili, że prawa własności do całego majątku przypadną najstarszemu synowi, Benjaminowi (który musiał wypłacić pozostałym sumę 600 rubli).

Jeszcze w 1890 r. na placu Benjamina Raszkiesa stały dwa drewniane domy - jeden częściowo z pruskiego muru oraz punkt handlowy. Ale w tym samym roku wziął on pod zastaw swego majątku kredyt, który niewątpliwie spożytkował na budowę kamienicy, która pasowałaby zarówno to statusu majątkowego właściciela, jak i okolicznej, stale rosnącej zabudowy. Tak więc powstanie zachowanego domu przy Lipowej 23 należałoby datować na pierwsze lata ostatniej dekady XIX w. Bejamin Raszkiesz podobnie jak ojciec zajmował się intratnym biznesem pośredniczenia w sprzedaży wyrobów białostockiego przemysłu. Zmarł w 1902 r., pozostawiając nieruchomość najstarszemu synowi Lejbowi (przed 1915 r. należał on do największego w mieście towarzystwa ubezpieczeniowego od ognia). Posiadał ją aż do II wojny światowej.

Już w 1897 r. kamieniczkę Raszkiesa zamieszkiwał lekarz A. Haberling. Obok sklepu właściciela działała także sprzedaż manufaktury prowadzona przez Z. Surawicza oraz sklep jubilerski M. Fridmana. W 1913 r. w oficynie bocznej lub w jednym z budynków w tyle kamienicy działał siedmioosobowy zakład produkcji trykotażu, zaś w parterze od frontu skład apteczny Wacława Borowskiego, sklep meblowy A. Tarłowskiego oraz fryzjer nazwiskiem Sanksztejn.

Z pewnością w tym czasie jednym z najbardziej rozpoznawalnych przedsiębiorstw funkcjonujących w domu Raszkiesów było atelier fotograficzne "Rembrandt" prowadzone przez Józefa Szymborskiego (później przeniesione na ul. Lipową 27).
W okresie międzywojennym pod adresem Lipowa 23 można było skorzystać z usług lekarzy z rodu Bomaszów - Lwa i Włodzimierza (o rodzinie Bomaszów pisałem już wcześniej) oraz dentystki Chai Ozder. W latach 20. XX w. funkcjonowała tu kawiarnia B. Nowieskiego, a później Mikołaja Murawiejskiego, sprzedawano hurtowo deski, żelazo i materiały budowlane. Jeden z synów Benjamina i brat właściciela - Mojżesz Raszkies wciąż prowadził sprzedaż miejscowego sukna. U Raszkiesów od 1921 r. zadomowił się także jeden z większych białostockich domów handlowo-ekspedycyjnych "Merkury".

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na poranny.pl Kurier Poranny